اهمیت مکتوب کردن معاملات؛ تجربهای واقعی و ضرورت اصلاح فرهنگ و قانون
در معاملات تجاری، رعایت اصول قانونی و قراردادی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. تجربههای واقعی نشان میدهد که برخی کسبه و فعالان اقتصادی بدون رعایت این اصول، میلیاردها تومان سرمایه خود را به خطر میاندازند و دستگاه قضایی را نیز با چالش اثبات ادعا مواجه میکنند. این مسئله نه تنها به خود فرد بلکه به کل جامعه آسیب میرساند.
تجربه واقعی: معامله میلیاردی بدون قرارداد
یکی از کسبه مصالحفروش در سال ۱۴۰۳، چند تن سیمان به ارزش تقریبی یک میلیارد و پانصد میلیون تومان طی چند مرحله به فرد دیگری فروخت. نکات قابل توجه این معامله عبارت بودند از:
- هیچ قرارداد کتبی بین طرفین تنظیم نشده بود.
- هیچ چک، سفته یا تضمین مالی دریافت نشده بود.
- تنها اسناد موجود شامل چند برگ بارنامه فاقد امضا، چند پیام چت و شهادت دو شاهد بود.
این وضعیت باعث شد شاکی انتظار داشته باشد بدون هیچ قرارداد یا مدرک مستدلی، دستگاه قضایی همچون غول چراغ جادو حق او را استیفا کند.
آسیبهای اجتماعی و اقتصادی فرهنگ نادرست معاملات
بیتوجهی به مکتوب کردن قرارداد و گرفتن شاهد، نه تنها سرمایه فرد را به خطر میاندازد، بلکه موجب ایجاد تنش و فشار بر دستگاه قضایی میشود. افرادی که بدون قرارداد میلیاردها تومان معامله میکنند و توقع دارند دادگاه بدون مدرک رسمی حق آنها را تضمین کند، در واقع فرهنگ نادرست و سادهانگارانهای را در جامعه ترویج میکنند.
این رفتار باعث میشود:
- امکان سوءاستفاده و کلاهبرداری افزایش یابد.
- دادگاهها با مشکلات اثبات ادعا مواجه شوند و روند دادرسی طولانی و پیچیده شود.
- اعتماد عمومی به معاملات و بازار کاهش یابد.
این افراد نه تنها به خود آسیب میزنند بلکه ضربه جدی به سلامت اقتصادی و اجتماعی جامعه وارد میکنند.
تأکید قرآنی بر مکتوب کردن معاملات
قرآن کریم در آیه ۲۸۲ سوره بقره میفرماید:
«ای کسانی که ایمان آوردهاید! هرگاه معاملهای میان شما روی داد، آن را بنویسید و شاهد بگیرید…»
این دستور نه تنها برای معاملات بزرگ بلکه برای تمام مبادلات مالی و تجاری اهمیت دارد. تاکید قرآنی بر مکتوب کردن و گرفتن شاهد، نشاندهنده اهمیت و ضرورت مستند سازی معاملات است.
نمونه بینالمللی: قانون تجاری یکنواخت آمریکا (UCC)
برای پیشگیری از مشکلات مشابه، بسیاری از کشورها قوانین روشنی برای معاملات دارند. به عنوان مثال، در ایالات متحده آمریکا، طبق مواد قانون تجاری یکنواخت (UCC):
قراردادهای خرید و فروش کالاهایی که قیمت آنها ۵۰۰ دلار یا بیشتر باشد، باید به صورت کتبی و با امضای طرف مقابل تنظیم شوند تا در دادگاه قابل استماع باشند. در غیر این صورت، قراردادها ممکن است غیرقابل اجرا باشند، مگر در موارد استثنایی که دادگاه آنها را بپذیرد.
ضرورت اصلاح قانون معاملات اموال منقول در ایران
متاسفانه در ایران برای الزام معاملات اموال منقول به صورت مکتوب قانون گذاری نشده است. این خلا قانونی باعث میشود برخی از کسبه و افراد بدون قرارداد و تضمین، معاملات سنگین انجام دهند و در صورت بروز اختلاف، دادگاهها با مشکلات اثبات روبهرو شوند.
اصلاح قانون میتواند بدین نحو باشد که؛
"چنانچه ارزش معاملات اموال منقول بین طرفین از مبلغ مشخصی تعیینشده توسط قانون بالاتر باشد، در صورت عدم وجود قرارداد کتبی و معتبر بین متعاملین، دادگاهها حق رسیدگی به دعوای ناشی از آن معامله را نخواهند داشت. رعایت این شرط برای قابلیت استماع دعاوی الزامی است."
این اصلاحات نه تنها از سرمایه فرد محافظت میکند، بلکه از ایجاد تنش در بازار و دستگاه قضایی جلوگیری میکند.
این پرونده نمونهای عملی از بیتوجهی به اصول ابتدایی قرارداد و مستند سازی معاملات است و نشان میدهد که:
- معامله بدون قرارداد کتبی و تضمین مالی، ریسک غیرقابل قبول دارد.
- دستگاه قضایی بدون مدارک معتبر، قادر به اثبات حق شما نخواهد بود.
- اصلاح فرهنگ معاملات و الزام قانونی به مستند سازی، از ضروریات یک جامعه سالم و قانونمند است.
در نهایت باید گفت: هر معامله تجاری، به ویژه معاملات با ارزش بالا، باید مکتوب و مستند شود و شاهد داشته باشد؛ تنها در این صورت است که سرمایه فرد حفظ میشود و عدالت به درستی اجرا خواهد شد.
سئوالات متداول
1. چرا تنظیم قرارداد کتبی در معاملات تجاری ضروری است؟
قرارداد کتبی، مدرک قانونی اصلی برای اثبات تعهدات طرفین در دادگاه است. بدون قرارداد، حتی اگر معامله واقعی انجام شده باشد، قاضی نمیتواند بهراحتی حکم دهد. طبق آیه ۲۸۲ سوره بقره نیز، خداوند مؤمنان را به مکتوب کردن معاملات و گرفتن شاهد توصیه کرده است تا از بروز اختلاف جلوگیری شود.
2. اگر معاملهای بدون قرارداد کتبی انجام شود، آیا در دادگاه قابل پیگیری است؟
در حال حاضر در ایران، چنین معاملاتی قابل طرح در دادگاه هستند اما اثبات آنها بسیار دشوار است و معمولاً با شهادت شهود یا پیامهای غیررسمی به نتیجه نمیرسند. در بسیاری از کشورها مانند آمریکا (بر اساس قانون تجاری یکنواخت – UCC) معاملات بالای ۵۰۰ دلار بدون قرارداد کتبی قابل استماع در دادگاه نیستند.
3. چگونه میتوان از خطر معاملات بدون قرارداد جلوگیری کرد؟
با مکتوب کردن قرارداد، گرفتن امضا و دریافت تضمین مالی مانند چک یا سفته میتوان از بروز خسارتهای بزرگ جلوگیری کرد. همچنین ثبت معامله نزد مشاور حقوقی یا دفتر اسناد رسمی، امنیت حقوقی را افزایش میدهد. اصلاح قانون معاملات اموال منقول در ایران نیز میتواند این الزام را قانونی و فراگیر کند.
دیدگاه خود را بنویسید